नोटीफिकेशनची रिंगटोन वाजली, की न चुकता मोबाइल बघायचा अशी सवय तुम्हालाही आहे का? पण ही, नुसती सवय नाही, तर मनोविकार आहे. या आजाराचे किती गंभीर परिणाम होऊ शकतात ते जरा जाणून घ्या. शब्दुली कुलकर्णी एखाद्या अॅपचं नोटीफिकेशन आलं, की कुणाचा मेसेज आला आहे? हे बघण्यासाठी हातातलं काम टाकून आधी मोबाइल बघितला जातो. अगदी रात्री-अपरात्री उठूनही नोटीफिकेशन बघितल्या जातात. काही दिवसांनी तर, नोटीफिकेशन आलं नसलं तरीही मोबाइल सतत तपासत राहण्याची सवय जडते. मेसेज नाही आला म्हणून अस्वस्थ वाटू लागतं. ही साधीसुधी सवय नसून याला 'नोटीफिकेशन एन्झायटी' म्हटलं जातं. हा मनोविकार जडलेल्या रुग्णांचं प्रमाण वाढू लागल्याचं मनोविकारतज्ज्ञ सांगताहेत. १८ ते ३५ या वयोगटातल्या तरुणांचं प्रमाण यात अधिक असल्याचं निदर्शनास आलं आहे. मित्र-मैत्रिणींच्या किंवा ओळखीच्यांच्या आयुष्यात काय सुरू आहे, हे जाणून घेण्याची अनेकांना उत्सुकता असते. त्यामुळे दिवस-रात्र ऑनलाइन असणाऱ्या राहण्याचं प्रमाण वाढलं आहे. एखाद्या वेळेस नेटवर्क नसल्यामुळे नोटीफिकेशन न मिळाल्यास काही मंडळी उतावळी होतात. नोटीफिकेशन आल्याचं कळल्यास लगेच त्यावर रिप्लाय देण्यासाठी आतुर होत असतात. लाइक आणि कमेंट्सच्या विश्वात रमलेली ही मंडळी त्याच्या आहारी कधी जातात ते कळतही नाही. मग रात्री-अपरात्री आलेल्या मेसेजेसची नोटीफिकेशन्स बघितली जातात. या सवयीचा परिणाम कामावर आणि नातेसंबंधांवर होत असल्याचं तज्ज्ञ सांगतात. 'फोमो म्हणजेच फिअर ऑफ मिसिंग आऊटचा हा भाग आहे. सोशल मीडियावर चाललेल्या घटना आपल्या नजरेतून सुटू नयेत, म्हणून नोटीफिकेशन सतत बघितली जातात. लाइक आणि कमेंटमध्ये आनंद शोधणाऱ्या मंडळीच्या आयुष्यात नोटीफिकेशनला जास्त महत्त्व असतं. सोशल मीडियाला एवढं महत्त्व देणं चुकीचं आहे. ही उत्सुकता दुसऱ्या कामांमध्ये वळवण्यासाठी अनेक पर्याय आहेत', असं मानसोपचारतज्ज्ञ डॉ. सागर मुंदडा सांगतात. परिणाम काय? ० निद्रानाश ० कामावर लक्ष केंद्रित न होणं ० स्मरणशक्तीवर परिणाम ० अस्वस्थता ० भावनांवर नियंत्रण न राहणं ० नातेसंबंधांवर परिणाम रिंगटोन्सची भर प्रत्येक व्यक्तीसाठी वेगवेगळी रिंगटोन ठेवण्याचा प्रकार सध्या पाहायला मिळतोय. यामुळे कोणत्या व्यक्तीनं मेसेज केला असेल हेही ओळखता येतं. विविध सोशल मीडिया अॅप्ससाठी वेगळ्या रिंगटोन्स ठेवल्या जातात. जेणेकरुन कोणत्या अॅपवरुन कोणाचा मेसेज आला असेल हे ओळखता येतं. रिंगटोन्स वाजल्यावर ताबडतोब मेसेज बघण्यासाठी सगळे उतावीळ होतात. यामुळे कामावर लक्ष केंद्रित न होणं आणि निद्रानाश असे त्रास संभवतात, असं तज्ज्ञ सांगतात. दुसऱ्याच्या आयुष्यात काय सुरू आहे हे जाणून घेणं हा मानवी स्वभाव आहे. याचं सवयीत रुपांतर झालं की, 'नोटीफिकेशन एन्झायटी'सारख्या मनोविकारांना सामोरं जावं लागतं. स्वत:च्या जीवापेक्षा आणखी काहीही महत्त्वाचं नसतं हे तरुण मंडळींच्या लक्षात यायला हवं. सगळ्या अॅप्सचे नोटीफिकेशन बंद करणं हा एकमेव उपाय यावर आहे. डॉ. आशिष देशपांडे, ज्येष्ठ मानसोपचारतज्ज्ञ
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट