गेले जवळपास पूर्ण वर्ष आपण सगळ्यांनीच आयुष्याचे नवे रूप पाहिले. अगदी अकल्पित, अनाकलनीय, अनपेक्षित. शारीरिक कष्टाबरोबरच मानसिक आणि भावनिक पातळीवर खूप बदल करावे लागले. या काळात बरीच कौशल्येही आपण आत्मसात केली. 'रिअॅक्ट' न होता 'रिस्पॉन्ड' करण्याचे कौशल्य आपण शिकलो. या सगळ्यांमध्ये लहान मुले सर्वांत महत्त्वाची वाटतात. तुमच्या-आमच्या आयुष्यात मोठे बदल झाले असले, तरी त्या बदलांसाठी स्वतःला तयार करण्याकरता आवश्यक असणारी प्रगल्भता आपल्याजवळ आहे. असे असूनही मन खूपदा भावुक झाले, निराशा दाटून आली, अगदी डोळ्यांतून आसवेही ओघळली, ती मुलांसाठी. आता शाळा, आपली नोकरी-व्यवसाय सुरू होत आहेत. चिमुकल्यांचे आयुष्यही 'अनलॉक' होते आहे. एवढा मोठा बदल मान्य करण्याची सवय होते न होते तोच 'अनलॉक' आयुष्याशी जुळवून घेण्याची वेळ आली आहे. हा बदल एकवेळ आपल्यासारख्या प्रगल्भ, मोठ्या माणसांसाठी फार अवघड नसेल; पण लहानग्या मुलांसाठी या चढउताराला सामोरे जाणे सोपे नाही; पण ही गोष्ट सोपी करण्यासाठी आपल्यालाच प्रयत्न करायला हवेत.
लॉकडाउनमध्ये मुले सगळ्यांत स्वतःला 'अॅडजस्ट' करत होती. घरातच राहत होती. उशीरा झोपायची, उशीरा उठायची, दिवसभर कधी खूप खेळायची, तर कधी तुमच्यामागे लुडबूड करत छोटी-छोटी कामे करायची, कधी तर नुसते टी.व्ही, टॅब पाहायची. दिवसभरात एकदा तरी आई बोअर होतंय गं! असे म्हणायची.
संध्याकाळी गॅलरीच्या कठड्याला धरून उभे असताना सैरभैर होऊन खाली खेळायला कधी जायला मिळेल, हे भाव त्यांच्या डोळ्यांत दिसायचे, तेव्हा मन खरेच हेलावून जायचे. मास्क लावत, सामाजिक अंतर पाळत, सॅनिटायझर वापरत हा नवा बदल त्यांनी स्वीकारला, पाळला. शाळेत न जाता, प्रत्यक्ष न भेटता ऑनलाइन शाळेत अभ्यासही केला. हे सगळे मुलांनी अॅडजस्ट केले.
आता 'अनलॉक'च्या निमित्ताने होणाऱ्या बदलांकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन बदलायला हवा. कोणत्याही घटनेत सकारात्मक आणि नकारात्मक या दोन्ही बाजू असतातच. लॉकडाउनने जसे आपण गमावले, तसेच शिकलोही. जितके सोसले तितके स्वतःला जोखले किती हा विचार करायला हवा. तेव्हाच आपल्या विचारांचे, वागण्याचे प्रतिबिंब मुलांच्या मनावर पडेल. मुले बऱ्याच काळानंतर पुन्हा नव्यानेच सुरुवात करणार आहेत. त्यासाठी एक सूत्र वापरावे लागेल. 'लर्न , अनलर्न आणि रिलर्न' हे ते सूत्र. मुलांपासून मोठ्यांपर्यंत प्रत्येकाला नवे काही शिकावे लागते. लहानपणीच्या आवडीनिवडी, विचार, सवयी वयानुसार विविध टप्प्यांवर हळूहळू बदलत जातात. म्हणजे 'लर्न' केलेले जुने आपण 'अनलर्न' करत असतो आणि तेव्हाच नव्या भूमिकेत काम करताना 'रिलर्न' करतो. आपण पालक आहोत. त्यामुळे मुले आता शाळेत जाताना किंवा तुम्ही ऑफिसला जाताना तुम्हाला थोडे दडपण येत आहे. सोबत राहण्याच्या नऊ महिन्यांच्या सवयीनंतर मुले आपल्यापासून लांब गेल्यानंतर कशी 'रिअॅक्ट' होतील याची काळजी मनाला लागून राहतेय. कसे होणार आपले आणि मुलांचे या विचाराने अस्वस्थ वाटते; पण इतके भांबावून जाऊ नका.
तुम्हाला वाटतेय, की मुलांना नव्या सवयी अंगवळणी पडल्यात. मग आता पुन्हा कसे होणार सारे पूर्वीसारखे? लॉकडाउनच्या काळात आपली मुले बिनघोर झोपत होती. कुठे वेळेवर जाण्याची घाई नव्हती. घरी आपण होतो, त्यांचे प्रत्येक लाड पुरवण्यासाठी. झोपताना आजीच्या कुशीत शिरून ती गोष्ट ऐकत होती, हवे तेव्हा खेळत होती. आई-बाबा नोकरीला जाणार नाही, पूर्ण वेळ आपल्याजवळच असणार या आनंदात होती. खाण्याच्या फर्माइशी पूर्ण होत होत्या आणि आता पुन्हा एकदम शिस्त, वेळ आणि चौकटीतले नेमून दिलेले आयुष्य. मुले कशी अॅडजस्ट होणार, हा विचार येतच असेल मनात; पण त्यात घाबरण्यासारखे काही नाही. यासाठी काही गोष्टींचा सराव केला, तर पुन्हा एकदा मुलांच्या रुटीनची नवीन घडी बसवता येईल.
हे लक्षात ठेवा
- तुमचे पूर्वीचे घरगुती आयुष्य 'रिस्टोअर' करा. आपण पुन्हा 'नॉर्मल' आयुष्य जगतोय हे मुलांशी बोला. लवकर झोपणे, लवकर उठणे, शाळेत जाणे, मर्यादित स्क्रीन टाइम, होमवर्क, परीक्षा याबद्दल हळूवार बोला. कडक शब्दांत सारखे मागे लागून सांगू नका. घरात निरोगी; पण आरामदायी वातावरण ठेवा. तुमच्या बोलण्या-वागण्यातली सहजता मुलांना खूप मदत करेल.
- मुलं लॉकडाउनच्या काळात ऑनलाइन शाळेत शिकत होती. आता मात्र सुरू होणाऱ्या शाळेत काय काय बदल झालेत याची माहिती घ्या. बऱ्याच गोष्टी आता नियमात बसवल्या जाणार, हे मुलांना पटवून द्या.
- काही मुले शाळेत जाणारी असतील, तर काही घरी, पाळणाघरात किंवा आजी-आजोबांबरोबर राहणारी असतील. आई-बाबांनी मुले शाळेतून आल्यावर त्यांच्याशी किंवा घरी असणाऱ्या छोट्यांबरोबर गप्पा मारायला हव्यात. या बोलण्यातून ते बदलाशी पुन्हा नव्याने जुळवून घेऊ शकताहेत, की नाही ते तुम्हाला समजू शकेल. जसे, की आज तुझ्या आवडीची कोणती गोष्ट केली? आज कोणती गोष्ट ऐकलीस किंवा वाचलीस? या सोप्या प्रश्नांनंतर आणखी महत्त्वाच्या गोष्टींबाबत बोलता येईल.
- बी पॉझिटिव्ह. मुले हुशार असतात. आपल्यापेक्षा जास्त सहजतेने 'मोल्ड' होणारी असतात.
- मुलांना घरी राहण्यातली, शाळा बंद असण्यातली गंमत अर्थात फायदे आणि 'अनलॉक'चे फायदे, याबद्दल बोलते करा.
- मुलांना जवळ घेऊन सांगा, की पुढे सगळे छान होणार आहे आणि आम्ही नेहमीच तुझ्याबरोबर आहोत.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट